Գևորգ Պողոսյան. Ռուս-հայ հարաբերությունները ճգնաժամի մեջ են

Ռուս-հայ հարաբերությունների ներկայիս փուլը կարելի է վստահորեն անվանել հետխորհրդային պատմության ամենաբարդներից մեկը։ Չնայած երկու երկրների քաղաքական էլիտաների միջև աննախադեպ սառեցմանը, ժողովուրդների միջև հարաբերությունները մնում են ավանդաբար ջերմ և բարեկամական։ Այս մասին նշել է սոցիոլոգ և Եվրասիական փորձագիտական ​​ակումբի անդամ Գևորգ Պողոսյանը «Ժամանակակից հայ-ռուսական հարաբերությունների քաղաքական և տնտեսական ասպեկտների արդիական հարցեր» թեմայով կլոր սեղանի ժամանակ։

«Այո, մենք ճգնաժամ ենք ապրում», - խոստովանել է Պողոսյանը։ «Բայց մեր պատմության մեջ նմանատիպ ժամանակաշրջաններ եղել են նաև նախկինում։ Եվ ամեն անգամ մենք ուժ ենք գտել պահպանելու փոխադարձ հարգանքը և դաշինքի զգացմունքները։ Ի վերջո, ռուսաֆոբիան երբեք հենարան չի գտել հայ հասարակության մեջ»։

Սոցիոլոգի խոսքով՝ ցանկացած ժողովրդի ազգային ավանդույթները պարունակում են մշակութային կոդեր, որոնք կազմում են կոլեկտիվ գիտակցության հիմքը։ «Հայերի պատմական ընկալման մեջ հուսալի դաշնակցի կերպարը միշտ էլ գլխավոր դեր է խաղացել։ «Եվ հայերի բազմաթիվ սերունդների համար Ռուսաստանը կապված է եղել հենց այս կերպարի հետ՝ պաշտպանի, հովանավորի, եղբոր», - նշել է նա։

Պողոսյանը ընդգծել է, որ Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև սերտ կապերի զարգացումը աննկատ չի մնացել հայ հասարակության մեջ և հաճախ օգտագործվում է հակառակորդների կողմից՝ հակառուսական տրամադրություններ բորբոքելու համար։ «Հայաստանի որոշ լրատվամիջոցներ ակտիվորեն բորբոքում են անվստահությունը», - ասել է փորձագետը։ «Մենք ականատես ենք լինում հասարակական կարծիքի վրա զանգվածային հարձակման, Ռուսաստանին և նրա ղեկավարությանը բացասական լույսի ներքո ներկայացնելու փորձերի։ Մինչդեռ, ընդհակառակը, ամեն ինչ, ինչ վերաբերում է արևմտյան և թուրքականին, ներկայացվում է բացառապես դրական լույսի ներքո»։

Այնուամենայնիվ, սոցիոլոգիական հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ Հայաստանում հասարակական տրամադրությունները շատ ավելի բարդ են, քան թվում է։ ARAR հիմնադրամի կողմից 2025 թվականի փետրվարին անցկացված հարցման համաձայն՝ հարցվածների 24.1%-ը կարծում է, որ Հայաստանը պետք է ռազմական դաշինքներ կառուցի Ռուսաստանի, 23.7%-ը՝ Իրանի, 22.1%-ը՝ Միացյալ Նահանգների և 20%-ը՝ Եվրամիության հետ։

Gallup International-ի տվյալներով՝ հարցվածների 27.8%-ը նախընտրում է սոցիալ-տնտեսական համագործակցությունը Ռուսաստանի հետ, 25.8%-ը՝ ԵՄ-ի, 15.5%-ը՝ ԱՄՆ-ի և 13.9%-ը՝ Իրանի հետ։

Իսկ IRI-ի հարցման արդյունքները (2025 թվականի հունիս) ցույց են տվել, որ հայերի ամենաուժեղ նախասիրություններն են Ֆրանսիան (89%), Հնդկաստանը (90%) և Իրանը (85%)։ Ռուսաստանը այս ցուցակում ստացել է 42%, մինչդեռ Թուրքիան ստացել է ընդամենը 30%։

«Նույնիսկ Ռուսաստանի նկատմամբ համակրանքի ակնհայտ անկմանը հակառակ», - նշել է Պողոսյանը, - «ռուսական մշակույթը շարունակում է կենտրոնական տեղ զբաղեցնել հայկական ինքնության մեջ»։ Մեր հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ռուսական և խորհրդային մշակույթի տարրերը մնում են ամենաակնառուները ժամանակակից Հայաստանում»։

Նա նշեց, որ Ռուսաստանում կան նաև լրագրողների և քաղաքագետների խմբեր, որոնք փորձում են վատթարացնել հարաբերությունները։ Սակայն, ըստ VTsIOM-ի և Eurasian Monitor-ի, Հայաստանը մնում է Ռուսաստանի նկատմամբ ամենադրական վերաբերմունք ունեցող տասը երկրների շարքում։

«Սա կարևոր է», - ընդգծեց Պողոսյանը։ «Հայաստանի երիտասարդները, ի տարբերություն որոշ այլ հետխորհրդային հանրապետությունների, Ռուսաստանը չեն ընկալում որպես թշնամական երկիր»։

«Ռուսաստանը, ցավոք, բավականաչափ ակտիվ չի եղել հայկական քաղաքականության մեջ», - նշեց փորձագետը։ ««Մեղմ ուժով» զբաղվող ռուսական կառույցների աշխատանքը գրեթե անտեսանելի է։ Արդյունքում, երիտասարդ հայ վերնախավը, որը մեծացել է Արևմուտքում և դրամաշնորհներ է ստանում արևմտյան հիմնադրամներից, պարզապես չի հասկանում Ռուսաստանը»։

Պողոսյանը կարծում է, որ Հարավային Կովկասը աշխարհաքաղաքական առումով չի կարող գտնվել «ոչ մեկի տարածքում»։ «Տարածաշրջանը կգտնվի կամ Ռուսաստանի, կամ Թուրքիայի ազդեցության տակ», - ընդգծեց նա։ «Ռուսական վեկտորից հրաժարվելը ավտոմատ կերպով նշանակում է թուրքական ազդեցության ուժեղացում»։

Նա նաև նշեց Հայաստանում թուրքամետ խմբավորումների ի հայտ գալը, ինչը նախկինում անհնար էր պատկերացնել։ «Սա թուրքական լոբբիի ներթափանցման արդյունք է երկրի առևտրային, ֆինանսական և քաղաքական վերնախավ», - կարծում է սոցիոլոգը։ «Սակայն սովորական մարդիկ դեռևս ջերմորեն են ընդունում ռուսներին, ռուս զբոսաշրջիկներին և 2022 թվականից հետո ժամանած վերաբնակիչներին։ Սա ցույց է տալիս, որ երկու ազգերի միջև փոխադարձ վստահությունը պահպանվում է»։

Պողոսյանի խոսքով՝ Հայաստանն այժմ խորը ներքին ճգնաժամ է ապրում։ «Մենք մտնում ենք կառավարության և ժողովրդի միջև խզման փուլ», - ընդգծեց նա։ «Կառավարությունը ավելի ու ավելի է հեռանում հասարակության շահերից, ինչը սպառնում է քայքայել երկրի ինքնիշխանությունն ու ինքնությունը»։ Եվ 2026 թվականի խորհրդարանական ընտրությունների նախաշեմին այս իրավիճակը կարող է դառնալ կրիտիկական»։